Het wegverkeer heeft een belangrijke impact op de gezondheid van de omwonenden van drukke verkeerswegen, en dat vooral via twee verkeersgerelateerde vervuilers: luchtpollutie en geluidsoverlast. Vooral kinderen, en personen met een zwakke gezondheid zijn het slachtoffer van verkeersgerelateerde pollutie.De concentratie van 'fijnstof' is de beste parameter om het gezondheidsgevaar van luchtvervuiling in te schatten; het zijn minuscule deeltjes met een diameter kleiner dan 10 micrometer (gewoon fijn stof), of kleiner dan 2,5 micrometer (ultra fijn stof). Deze onzichtbare partikels dringen door tot in de kleinste luchtwegen, en kunnen zelfs via de longblaasjes tot in de bloedbaan doordringen. Ingeademd fijn stof adem je niet meer uit. Het lichaam probeert via een ontstekingsreactie het 'vreemd' fijn stof te verwijderden. Zulke ontstekingsreactie blijft maar aanhouden, want fijn stof lost niet op door deze reactie van het lichaam. Een chronische ontstekingsreactie heeft gevolgen op lange termijn. In de longen leidt het tot chronische bronchitis, vergroot het de kans op een astma aanval, en kan het bij gevoelige personen ook longkanker veroorzaken. De fijn stof deeltjes die in de bloedbaan terecht komen, lokken een algemene ontstekingsreactie uit, vooral ter hoogte van de vaatwand van slagaders. Dat geeft atherosclerose, een vetachtige afzetting met kalkinclusies tegen de vaatwand. Door bloedstolsels kan de vernauwde vaatwand afsluiten en aanleiding geven tot een hartinfarct, of een hersenthrombose.

Te intensief geluid van wegverkeer is schadelijk voor de gezondheid, en dan vooral het nachtelijk lawaai. Zelfs al heb je de indruk dat geluid van verkeer je slaap niet verstoort, dan toch is er een meetbare invloed op het slaappatroon en de hoogte van de bloeddruk gedurende de nacht. Een nachtelijk verhoogde bloeddruk is een belangrijke risicofactor voor hart en vaatziekten, en betekent een bijkomend risico, bovenop de invloed van luchtvervuiling door het wegverkeer.

De invloed van verkeer op de gezondheid is vooral merkbaar voor wie binnen de 300 tot 500 meter woont van een drukke verkeersweg. Voor kwetsbare personen is dat gezondheidseffect zeer relevant, en te vergelijken met het permanent verblijven in een omgeving waar gerookt wordt (passief roken). Tot een afstand van 1500 m van een drukke verkeersweg is een negatief effect op de gezondheid van kinderen vastgesteld: verminderde longontwikkeling.

Geluidsoverlast en luchtvervuiling zijn vooral schadelijk voor kwetsbare personen in onze maatschappij. Het betreft hier kinderen, zwangeren, astmalijders, ouderen en een toenemende groep van chronisch zieken: diabetes, chronische longziekten, hartlijders, personen met een orgaantransplantatie, kankerpatiënten, enz... Het staat buiten kijf dat de individuele uitstoot van auto's en vrachtwagens is verminderd. Maar door het toegenomen wegverkeer is de verbetering van de luchtkwaliteit niet zo spectaculair en haalt België en vooral Vlaanderen met moeite (of net niet) de normen die Europa oplegt. Anderzijds is het aantal kwetsbare personen voor de negatieve gevolgen van het wegverkeer sterk gestegen. Het gevolg van dit alles is: een proper ogende omgeving, maar een groter negatief impact op de gezondheid voor de zwaksten in de samenleving.

De invloed van wegverkeer op de gezondheid is afhankelijk van een aantal verkeersfactoren. Hoe hoger de snelheid, hoe groter de uitstoot van fijn stof en hoger de geluidsbelasting voor de omgeving. Hoe meer dieselwagens en vrachtwagens in de verkeersstroom, hoe groter de fijn stof productie. Wanneer daarbij de afstand tot de drukke verkeersweg wordt in rekening gebracht, is het niet zo moeilijk om de gezondheidsimpact in te schatten en duidelijke beleidsopties te maken.

Overlast door verkeer kan onmiddellijk geminderd en gemilderd worden door de snelheid te verlagen: zowel geluidsoverlast, als luchtvervuiling zullen verbeteren. Deze ingreep heeft vooral gunstige effecten gedurende de nacht. Ook het leiden van vrachtwagens langs wegen met weinig bebouwing is een voor de hand liggende verkeersregelende maatregel. Na deze directe maatregelen zijn opties op de langere termijn te onderzoeken: geluidsschermen, intunneling en overkapping.

Verder zijn er 'logische' beleidsmaatregelen om een betere gezondheid te garanderen. Geen woningen in de 500 meter zone rondom een drukke verkeersweg, en met nog grotere prioriteit: geen ziekenhuizen, rusthuizen, revalidatiecentra, scholen, kinderopvang, en andere voorzieningen in die gevarenzone rondom een drukke verkeersweg, om zo de mensen met een zwakke gezondheid te beschermen.

27 januari 2012.

Prof. Dirk Avonts

Universiteit Gent

dirk.avonts@ugent.be